İki Kere İkinin Dört Etmediği Yer: Somali
TİKA Somali Koordinatörü Galip Yılmaz ile Somali’de yaşam koşulları ve insanların geçim kaynakları üzerine söyleştik, dertleştik, dertlendik. Siz de ortak olmak ister misiniz?
Afrika’da özellikle bulunduğunuz ülke Somali’de yaşam koşulları nasıldı?
Genelde Afrika’da özelde ise Somali’de yaşam koşulları oldukça zor ve bir o kadar da basit.
Genel olarak insanlar günübirlik yaşıyorlar. Bugünkü yiyeceğini bulduysa, vaktini de hoş geçirmişse dünyanın en mutlu insanı oluyor bir anda. Yaşam koşulları çok zor çünkü bir düzen yok. Devletin ve güvenliği sağlayan başka bir unsurun olmaması sebebiyle Somali’de insanlar her sabah bir belirsizlikle uyanıyorlar.
Sabah evinden çıkan her Somalili bombanın nerede patlayacağını bilmiyor. Canlı olarak amiral battı oynuyorlar âdeta.
Somali’deki büyükşehirlerde özellikle başkent Mogadişu’da oldukça sık aralıklarla bombalı terör saldırılarının yaşanması insanların büyük psikolojik travmalar yaşamalarına neden oluyor. Sabah evinden çıkan her Somalili bombanın nerede patlayacağını bilmiyor. Canlı olarak amiral battı oynuyorlar âdeta.
Bazen bir tanıdığını bazen ailesinden birilerini bazen de eşlerini kaydediyorlar bu terör saldırılarında. Bu sebeplerden dolayı yarınını düşünemiyor Somalili kardeşlerimiz. Hiçbir şeyin garantisi yok Somali’de. Çoğu zaman sahip olduğunuz paranın ve zenginliğin de bir anlamı yok. Ben Somali’yi “iki kere ikinin dört etmediği bir coğrafya” olarak tanımlıyorum.
İnsanlar bu ortamda nasıl geçimlerini sağlayabiliyor?
Böyle bir ortamda insanlar hiçbir şey olmamış gibi hayatlarına devam ediyor. Ölen ölüyor, toprağa veriliyor kalanlar kaldıkları yerden devam ediyorlar. Somalililer genel olarak tüccar bir millet. Temel geçim kaynakları ticaret. Ellerine satılacak bir mal geçsin, hemen onu satmanın peşindeler. Somalililer yaşadıkları diğer ülkelerde de tüccar yönleriyle öne çıkan ve ticarette ciddi ağırlığı olan bir millet. Örneğin Kenya’da nüfusun beşte birini oluşturan Somalililer ticaretin neredeyse yarısına hakim.
Somali’de şehirlerde yaşayan insanlar genel olarak ticaret yapıyor ve hizmet sektöründe çalışıyorlar. Kırsalda yaşayanlar ise tarım ve özellikle hayvancılık alanında faaliyet gösteriyorlar. Tarım ve hayvancılık yapan Somalili nüfusu ciddi bir bölüm oluşturuyor toplam nüfus içerisinde. Hayvancılıkla uğraşanlar göçebe yani tabii bir yaşantı içerisindeler. Yetiştirdikleri hayvanları nerede doyurabileceklerse oraya göç ediyorlar hayvanlarıyla birlikte. Somali’deki hayvan popülasyonunun 60 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor.
Somali’deki hayvan varlığını deve, keçi, koyun, sığır ve eşekler oluşturuyor. Hayvan yetiştiriciliği genel olarak et ihtiyacı için yapılıyor. Eşekler ise yük taşımacılığında kullanılıyor. Yetiştirilen hayvanların sütünün değerlendirilmesi açıkçası pek de mümkün olmuyor. Kültür olarak peynir, yoğurt, tereyağı gibi süt ürünlerinin tüketiminin olmadığı Somali’de süt (özellikle deve sütü) içilerek tüketiliyor. Somali’de üretilen hayvanlar genellikle iç piyasada eti için pazarlanırken özellikle kurban döneminde başta Suudi Arabistan olmak üzere Arap ülkelerine canlı olarak ihraç ediliyor.
Hayatının tamamını yapılan yardımlarla idame ettiren Somalililer mevcut.
Somali’de genel olarak üretim çeşitliliği çok zayıf. Bilinen geleneksel yöntemlerin dışına neredeyse hiç çıkılmıyor. Ülkede güven ve istikrar ortamı olmadığı için üretim amaçlı kurulmuş fabrika ve benzeri imalat alanları hiç yok. İmalat sanayinde üretilen malzemelerin tamamı yurt dışından ithal ediliyor. Özellikle Sabella ve Juba nehirlerinin etrafında yaşayan Somalililer muz, susam, mango, limon, greyfurt, anuni, espandes, börülce ve bamya üretimi yapıyorlar. Üretilen tarım ürünlerinin tamamına yakını ülkede tüketiliyor. Somali’de üretilen susam ve kurutulmuş limon gibi ürünlerin dışında Somali dışına ihraç edilen ürün bulunmuyor.
Bahsettiğim bu iş alanları dışında Somali halkının geçim kaynağını oluşturan faktörlerden biri de yabancı yardım kuruluşlarının ülkede yapmış olduğu yardım faaliyetleri. Somali özellikle son 20 yılda adını kuraklık, kıtlık ve sonrasında yaşanan insanlık dramlarıyla duyurduğu için, ülke genelinde özellikle şehir merkezlerinde ve mülteci kamplarında yardım kuruluşlarının azımsanmayacak derecede yardım faaliyetleri oluyor. Hayatının tamamını yapılan yardımlarla idame ettiren Somalililer mevcut.
Özellikle iç savaş ve kuraklık nedeniyle yaşadıkları yerleri terk edip IDP durumunda olan pek çok Somalili var. Özet olarak söylemek gerekirse Somali’de insanların geçim kaynaklarını ticaret, hayvancılık, tarım, hizmet sektörü ve dış yardımlar şeklinde sıralayabiliriz.
19 Ağustos 2011 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ziyareti ülke için dönüm noktası oldu.
TİKA niçin Somali’de?
Somali’de 2011 yılında meydana gelen büyük kuraklık ve sonrasında yaşanan kıtlık büyük bir felakete dönüşmüştü. Somali’de 1990 yılında başlayan ve 2011 yılına gelindiğinde hâla devam eden iç savaş nedeniyle bütün dünya Somali’yi kendi hâline bırakmış, dünyanın en güvenliksiz yeri olarak ilan etmiş ve Somali’nin dünya ile bağlantısı kopmuştu.
Somali’de hüküm süren bu şartlar altında 19 Ağustos 2011 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan dünyadaki birçok ülkenin yaşananlara sessiz kalmasına rağmen Somali’nin başkenti Mogadişu’ya gelmiş ve böylece Somali’de yaşanan insanlık dramı bütün dünyanın dikkatini çekmişti. Bu tarihten sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin Somali operasyonu başlamış oldu.
Somali’de yaşanan kuraklık ve sonrasındaki açlık nedeniyle acil insani yardım faaliyeti yürütmek üzere Türkiye’nin resmî ve sivil yardım kuruluşları Somali’ye gelmiş ve insani yardım faaliyetlerine başlamıştı. Resmî olarak AFAD koordinasyonunda Somali için yardım kampanyası başlatılmış ve kısa süre zarfında fedakâr Türk halkının yardımları çığ gibi büyümüştü.
TİKA’nın Somali’deki çalışmaları Somali halkının gönüllerini fethetmiş, Somali’nin kaybolan umudunu tekrar canlandırmıştır.
TİKA öncelikle 12 Eylül 2011 tarihinde başkent Mogadişu Program Koordinasyon Ofisi’ni açmış ve acil insani yardım faaliyetlerine başlamış bulundu. Acil insani yardım faaliyetleri ile birlikte Somali’de tamamen ortadan kalkmış olan altyapının tekrar faaliyete geçmesi için kalkınma yardımı projelerini hayata geçirdi. Uluslararası uçuşlara kapanmış olan Mogadişu havalimanına uçuşları uygun hâle getirmek için gerekli olan bütün çalışmalar TİKA tarafından yapıldı ve akabinde Türk Hava Yolları İstanbul-Mogadişu seferlerine başladı.
TİKA 2011 yılından bugüne pek çok projeyi hayata geçirmiş, TİKA’nın Somali’deki faaliyetleri dünya yardım literatürüne “Türk tipi yardım modeli” adı altında yeni bir model sunmuştur. Her şeyden önemlisi TİKA’nın Somali’deki çalışmaları Somali halkının gönüllerini fethetmiş, Somali’nin kaybolan umudunu tekrar canlandırmıştır.
Yekler:
İZLE
https://youtu.be/SPbo-lexu40 5N1K Somali (Belgesel)
Kara Şahin Düştü (Film)
OKU
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 10. Kitap-1. Cilt Yapı Kredi Yayınları (Kitap)