Akleden Bir KalbinYolculuğu
‘’Çünkü bu sabah küçük bir kelebek bana geldi, parmağımın ucunda oturdu, güzelliğini gösterdi. Çok şirin ve sevimli bir hayvancık! Bundan ötürü sabahtan beri memnunum.’’
İsminin naifliğinden ve sinemada çokça işlenmesinden olsa gerek, kelebek etkisi, ismini sıklıkla duyduğumuz bir teori. Bir kelebeğin kanat çırpışının yol açabileceği fırtınaları, sevdaları ve sonsuz ihtimalleri içeriyor bu etki. Görmezden gelip geçtiğimiz bir kelebek ve çiçek çiftinin yanından bir kez fark ederek yürümek, zihinlerimizde ve dünya gezegenimizde uçsuz bucaksız değişimlere sebep olabilir. Ya da sadece böyle bir nasibi arayanların hayatında…
Yazının başında okuduğunuz alıntı, Annemarie Schimmel Hanımefendi’nin Sâmiha Ayverdi’ye yazdığı bir mektuptan. Bilhassa Müslüman arkadaşlarıyla konuşurken Cemile ismini kullanan Schimmel’in hikayesi elbette bu kelebekle başlamıyor. Ama belki de istikametin ve selametin bir nişanesi gibi hikayesinin ortasında beliriveriyor. Onun etkisini hissedeceği kanat çırpışı ise Hz.Ali’den rivayetle olduğu düşünülen bir Hadis-i Şerif: ‘‘İnsanlar uykudadırlar, ölünce uyanırlar.’’
Anne ve babası da şiirle yakından ilgilenen Schimmel, çocukluğunda annesinin ona okuduğu bir Şark masalında bu hadis rivayetini duyuyor ve çok etkileniyor. O günden itibaren istikrarlı bir şekilde doğuya ilgisi devam ediyor. İlk gençlik döneminde Arapça ve Farsça gibi birkaç dili öğreniyor ve 19 yaşında doktor unvanını kazanıyor . Bu süreç kendisi için sunulmuş geniş fırsatlar alanında da gerçekleşmiyor. Almanya’da doğan Schimmel 2.Dünya Savaşı döneminde Amerika’daki gözaltı kamplarına götürülmüş ve valizine birkaç parça eşyası dışında sadece Mevlana’nın Mesnevî’sini, Serrac’ın Arapça Kitâbü’l Luma’sı ve Goethe’ye ait Doğu- Batı Divânı’nı almış. Böylesi bir yolculukta acısına merhem olan yükleri,Doğuya duyduğunun sadece bir sevgi değil aidiyet olduğunu da gösteriyor adeta. Beşir Ayvazoğlu da sonraları kendisinden ‘o da bizden’ diye bahsediyor. 1950’lilerde Türkiye’ye gelerek tasavvufla ve onun için eşsiz bir şehir olan İstanbul’la yakinen tanışmaya başlıyor. Yahya Kemal, Behçet Necatigil, Cahit Külebi gibi birçok edebiyatçıyla vakit geçiriyor. Bir taraftan da yolculuğuna, Şark’a ve tasavvufa dair her şeye yakın ilgisini sürdürerek devam ediyor. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Dinler Tarihi kürsüsünün kurulmasına öncülük ediyor ve birkaç yıl burada profesör olarak çalışıyor. Edebiyata ve şiire olan ilgisi devamlı olunca, İstanbul Dergisi’nde Cemile Kıratlı ismiyle yazılar yayımlıyor. Daha sonra Müslüman olan dostlarına da ona Annemarie diye değil Cemile Sultan ya da Cemile Bacı diye seslenmelerini rica ediyor.
Annesiyle beraber Türkiye’deki yıllarında sık sık Anadolu’yu seyahate çıkıyor. Düldül ismini verdiği otomobiliyle iki kadın tek başına türlü maceralar yaşıyor. Sahip olduğu eşyaya, arabaya dahi verdiği değeri ve gösterdiği vefayı anlayabiliyoruz. İlk çocukluk günlerinden beri, kedilere ve Doğu kitaplarına duyduğu merak ve sevgiyi daima yanında taşıyan Cemile Sultan, daha sonraları gezdiği yerlerdeki kedilerle ilgili Şark Kedisi isimli bir kitap dahi yazıyor. Sadece Anadolu’daki değil, diğer Doğu beldelerindeki kedilerden de bahsediyor ve bu kitabında yalnız kendi gözlemlerine değil, Hz. Muhammed’in (s.a.s) ve kedi babası Ebu Hureyre’nin kedilere sevgisine de değiniyor.
Mesnevî’ye ve Mevlana’ya beslediği muhabbet derinleşirken elbette yolunu Konya’ya da düşürüyor. Tasavvufun derinliklerini ve kendini keşfe çıkarken Mevlana Celaleddin Rumi ve Muhammed İkbal’in onun iki en önemli rehberi olduğu yaptığı çalışmalardan ve onlardan bahsederkenki içtenliğinden anlaşılıyormuş. Bir dostunun söylediğine göre “Biraz Mevlana hayranlığı olan bizim dostumuzdur.” diyormuş. Konya’yı ziyarete gitmeyi bu yüzden çok sevdğinden orada da birçok arkadaşlar edinmiş. Burada tanıştığı ve iki kardeş gibi oldukları zatlardan biri de İsmail Bey. İsmail Bey daha sonraları Almanya’ya çalışmaya gidiyor ve orada hastalanıp vefat ediyor. Schimmel çok üzülüyor elbette ve ileride Konya adetlerini anlattığı bir kitap yazarak ismini Kardeşim İsmail koyuyor. Buradaki inceliği ve vefayı okumak içimi titretti doğrusu..
Türkiye’de yetiştirdiği yüzlerce öğrenci, edindiği onlarca dostun ardından hüzünle ayrılıyor ülkemizden ve bir süre Pakistan ve Almanya’da yaşıyor. Daha sonra ruhunun gurbetül garbiyyesi diye isimlendirdiği Harward Üniversitesi’ne uzun yıllar orada kalmak üzere profesör olarak gidiyor. Bu yıllarda ablası gibi sevdiği Sâmiha Ayverdi ile devamlı mektuplaşıyorlar ve birbirlerini iyi anlayan iki dost olarak dertleşip hasret gideriyorlar. Tüm bu süreçlerin sonunda Annemarie Schimmel’in Türkçesi ve kelimelerindeki zarafeti hayret düzeyinde ilerlemiş oluyor. Nitekim Muhammed İkbal’in Câvidname eserini de Türkçe’ye kendisi çeviriyor.
Schimmel’in sayısı yirmiden fazla olan kitaplarının hepsi ve tüm çalışmaları Batı’nın Doğuya karşı olan önyargılarını yıkmak ve onun gördüğü gözle Doğu’nun, İslam ve tasavvufun bir nebze anlaşılabilmesini sağlamak üzerineydi. Bunu yaparken de hem akademik çalışmalarda bulundu hem de tanıştığı Müslümanların ona hissettirdiği benzersiz duygular ve kazandırdığı derin muhabbeti paylaşmaktan geri durmadı. Bu muhabbeti algılamakta güçlük çekip çok romantik bir İslam anlayışına sahip olduğunu söyleyenlere karşı ise Aziz Augustin’den “İnsan sadece muhabbet ettiği kadar fehmeder.” sözünü referans göstermişti. Onun gördüğü şekliyle görebilmek ancak muhabbetini anlayabilmekle mümkün olabilir.
Değerler haritasında uzak bir coğrafyadayken başlayan Doğu ilgisini bir kenarda tutmayıp yüreğinde taşıyan Cemile Bacı, istikrarla ve aşkla çalışarak bütün ömrünü uğrunda geçireceği bir sevdaya tutulmuştu. Bu sevda; Doğululara da hürmet ve muhabbetle kucaklayacakları bir alim ve en önemlisi de bir dostu hediye etmişti.
YEK
OKU:
Schimmel’in hayatı ile ilgili birçok detaylı yazı mevcut. Ancak arkadaşları gözünden kimmiş okuyun derim:
http://www.tasavvufdergisi.net/Makaleler/1434108951_11_26_2003_IV_11_SCHIMMELA.pdf
BAK:
Mezar taşında Arapça ve Almanca “İnsanlar uykudadır, öldüklerinde uyanırlar” yazısı.
