Medet Allah’ım Medet: Param Yok, Fikrim Çok
Serdar Ünal
“Kafamda deli fikirler… Bunları bir şekilde hayata geçirmek istiyorum ama para yok! Ah bir para olsa neler yapacağım!” gibi içsel ve dışsal konuşmalar sizin de başınıza geliyorsa bu yazı tam sizi ilgilendiriyor. Fikrim var ama bunlar için parayı nereden, nasıl bulacağım? İşte, en iki güzel yolu sizin için yazdık.
Kickstarter
Değişik kategorilerde birçok projenin fonlandığı platformlar bulunmakta. Bunlardan en göze çarpan iki oluşumdan ilki olan Kickstarter’ı duyanlar bir tarafa, bizim işimiz duymayanlara duyurmakta. Bu platform “Crowdfunding” yani kitlesel fonlama denilen olayın meşhur oluşumlarından biri. Özetle şöyle:
Projeler açılıyor, birçok insan da elini cebine atıp üç beş bir şey ortaya atıyor. Kişi sayısı arttıkça damlaya damlaya göl oluyor. Ama burayı sadece paranın alıp verildiği bir yer olarak düşünmek yanlış olur. Milyonlarca kişilik bir topluluktan bahsediyoruz. Aklında bir fikri olan ama maddi yetersizliklerden ötürü projeyi rafa kaldırmak zorunda olanların hayallerini gerçekleştirdiği bir yer… Firma, başlatılan projelere daha derin bir gözle bakıyor. Her bir projeyi, görmek istediğimiz dünyayı oluşturmak için bir fırsatımız olarak düşünüyor. Aslında bir bakıma herkes oynamak istediği oyunu, izlemek istediği filmi, kullanmak istediği teknolojik cihazı destekliyor burada. Tabii birçok destekçi için desteklenen projeler tanıdıklarının, arkadaşlarının falan da olabiliyor-muş. Dikkatli takip edildiğinde proje sahipleri tarafından verilen teşviklerin toplanan fonun büyük kısmını oluşturduğu görülecektir. Bu teşvik ürünün satılması şeklinde de oluyor, bağışçının isminin kaynak koduna eklenmesi gibi sembolik şekillerde de. Ama ürün alanlar için şöyle bir risk var: Diyelim destek oldunuz, proje hedefine ulaştı ama sonra ürünü göndermedi. Bu durumda Kickstarter paranızı geri vermiyor.
Proje açma konusu da bir süreç tabi. Daha teknik detaylara girecek olursak “Hemen bir proje açıvereyim.” diyemiyorsunuz. Önce projeyi inceliyorlar, bu aşamayla ilgili kabul oranı yaklaşık %80 imiş. Ayrıca proje oluşturmak için ülkemizin içinde bulunmadığı 20 küsur ülkeden birinde kalıcı oturma izniniz olması lazım. Ama destek vermek için bu kadar bir kısıtlama yok. Para gelsin de nerden gelirse gelsin prensibi J Bir de kalkıp öyle “Yıllar boyunca sitede kalsın, azar azar toplayayım.” diyemiyorsunuz. Bir proje maksimum 60 gün fon topluyor. Hedefine ulaşan projeler için Kickstarter fonlar üzerinden %5, ödeme işlemleri içinse %3-5 oran + işlem başına ufak bir miktar alıyor. Hedefine ulaşamayan projelerden ötürü sahiplerinden bir ücret talep edilmiyor, destekçilerin paraları da ceplerinde kalıyor.
Ekip ve Tarihçe
Kickstarter 28 Nisan 2009’da açılmış. Şu anda New York City eyaletindeki Brooklyn’de 116 kişilik bir ekip olarak faaliyet gösteriyorlar. Yaklaşık yarısı tasarım ve kodlama üzerinde, diğer yarısı da toplulukla beraber çalışıyormuş. Toplulukla beraber çalışmaktan kasıt ise destekçilere ve proje sahiplerine yardımcı olmak, projeleri keşfedip dünyaya ulaştırma vs. Bir de sadece fonlanan projelere aracı olmuyorlar, kendilerinin de birçok projesi var. Bu açıdan proje sahibinin psikolojisinden de anlıyorlardır.
Rakamlar Der ki
Kickstarter’da…
- Bugüne kadar 390 binden fazla proje başlatıldı.
- Başlatılan projelerden %36’sı hedeflediği miktarı toplayabildi.
- Bir kuruş bile destek verilmeyen proje oranı %14.
- 14 milyondan fazla kişi tarafından 3.12 milyar dolar üzerinde para toplandı.
- Hedefe ulaşan ilk 3 kategori: Müzik, film&video ve oyunlar.
- En çok fon toplayan proje 20 milyon dolar topladı.
Indiegogo
Ayda 15 milyon kişinin ziyaret ettiği ve ayda yaklaşık 19.000 kampanya başlatılan Indiegogo da Kickstarter gibi insanlara hayallerini gerçekleştirmelerine yardım eden bir platform. Aşağı yukarı süreç aynı fakat bazı yönleri ile Indiegogo biraz farklılık gösteriyor. Web sitesini incelediğimizde “perk” diye bir kavram görüyoruz. “Perk” destekçi kazanabilmek için verilen teşvikler anlamına geliyor. Ee malumunuz insan psikolojisi… Para desteği verirken bir şeyler de beklemiyor değil. Örnek vermek gerekirse “$100 verene ürünü yapınca yollarım, $180 verene 2’li paket yaparım, erken destek verenlere daha ucuza olur, $25 verene ürünün tişörtünü veririm…” gibi “perk”ler yapıyorsunuz. Bağış ve ödül tabanlı fonlamanın yanında “MicroVenture“ şirketi partnerliği ile “equity crowdfunding” seçeneği de var. Bu da demek oluyor ki $100 ve üzerinde bir para vererek şirketlere yatırım yapılabiliyor. Indiegogo’da dikkat çeken bir bölüm de sitede var olan market alanı kısmı. Burada fonlamadan farklı olarak hâlihazırda var olan ürünler satılıyor; konsept veya fikir değil, ürün. Eğer satıcı zamanında kargolamazsa verdiği miktar, alıcıya iade ediliyor. Normal marketlerde pek enteresan bir şey göremezken buralarda ilginç, inovatif şeyler görebiliyoruz.
Kickstarter ve Indiegogo arasındaki detaylara biraz daha bakalım. Proje oluşturmak için bir onay süreci yok. Kampanya oluşturmak için belli 20-30 ülkeden olmaya da gerek yok, neredeyse bütün ülkelerden kampanya açılabiliyor. Fonlama işi için iki seçenek var; bir tanesi “sabit fonlama” yani “ya hep ya hiç”. Mesela diyorsunuz ki “Benim makine almam lazım, hammaddeler pahalı, bu miktardan daha aşağısı beni kurtarmaz.” İkinci seçenekse “esnek fonlama”, yani “Ne kadar toplarsak cebimizde kalsın.” Bunlardan başka fonlama kampanyası bitse bile para toplanmaya devam edilebiliyor ki buna da “InDemand” deniyor. Bütün bu sebeplerden ötürü Indiegogo’nun Kickstarter’a göre daha açık bir platform olduğunu söyleyebiliriz. Indiegogo da fonlar üzerinden %5 alıyor. Ayrıca yine ödeme işlemi ücreti var.
Ekip ve Tarihçe
Indiegogo; Danae, Eric ve Slava adlı 3 kişi tarafından 2008 yılında kurulmuş. Bu 3 kişinin hepsi de maddi sebeplerle aklındaki projeleri gerçekleştirememiş insanlar. Şu an genel merkezleri California eyaletindeki San Francisco şehrinde bulunuyor. Bugüne kadar 800.000 fikrin gerçekleştirilmesine vesile olmuşlar.
Rakamlar Der ki…
Indiegogo’da…
- 220’den fazla ülke/bölgeden 650 binin üzerinde kampanya başlatıldı ve 1 milyar dolardan fazla para toplandı.
- Kampanyaların %17,386’sı istediği miktarı toplayabildi.
- 1 milyon 150 binden fazla perk teklif edildi.